■ استاد زنده یاد دکتر مهدی قالیبافیان بخش عمران

استاد زنده یاد دکتر مهدی قالیبافیان که مهندسی عمران کشور با تلاش و سخت کوشی ایشان سازمان علمی تری به خود گرفته است, در سال ۱۳۱۴ در تبریز متولد شد و تحصیلات متوسطه را از دبیرستان فردوسی تبریز آغاز و سپس به تهران آمد و در دبیرستان شرف به پایان رساند .
تحصیلات دانشگاهی را در رشته فیزیک دانشگاه تهران آغاز کرد هرچند به رشته پزشکی هم علاقمند بود ، اما پس از مدت کوتاهی علاقه و استعداد خود را در رشته مهندسی عمران دید . به قول خود استاد” می خواستم جائی باشم که نتیجه تلاشم را ببینم و لمس کنم”.
اینگونه بود که در سال ۱۳۳۸ با اخذ درجه فوق لیسانس مهندسی راه و ساختمان از دانشکده فنی دانشگاه تهران با رتبه ممتاز و بعنوان شاگرد اول فارغ التحصیل شد.
یک سال به عنوان رئیس کارگاه قطعه اول راه ( آوج – پهلوی ) در شرکت تکنیک کار کرد و از شهریور ۱۳۳۹ تا آخرین روزهای حیات در گروه مهندسین مشاور سانو – مشغول کاربود .
رئیس کارگاه راه آوج – پهلوی جوان ۲۵ ساله ای بود که کارگاهش منظم تر از سایر قطعات بود . اولین کسی که وارد کارگاه می شد و آخرین کسی که تا نیمه های شب همچنان سرگرم کار فردا بود ، کسی نبود جز مهدی قالیبافیان . کسانی که خاطراتی از آن دوران دارند ، از صبر و حوصله عظیم ایشان برای آموزش همه اعضای کارگاه یاد می کنند و اینکه چگونه با همه عوامل کارگاه از سرپرستان گرفته تا کارگران با اقتداری توام با محبت و نشاط حرف می زد یاد می کنند.
خودش می گفت : مهندس کارگاه ابتدا زمان را مدیریت می کند و سپس کارگاه را .
ساختمان بتن آرمه فیلیپس اولین سازه بتن آرمه کشور که مقاوم در برابر زلزله طراحی و ساخته شده است و چندین درمانگاه برای تامین اجتماعی از جمله کارهای دوساله ایشان تا سال ۱۳۴۰ بود که برای ادامه تحصیل به کشور فرانسه اعزام شد . در ضمن تحصیل در دوره دکترا به همکاران پژوهشی انجمن اروپایی بتن ( FIB ) پیوست . در تیرماه ۱۳۴۳ از هر دو تز دکترای خود ( اصلی و مرتبط) با درجه بسیار ممتاز دفاع نمود و نظر به اهمیت موضوع تز دکترا ، بخواست و حمایت انستیتو فنی ساختمان و ساخت و ساز عمومی کشور فرانسه ( ( I.T.B.T.Pبه چاپ و نشر آن همت گماشت .
پس از دریافت دکترای خود در رشته مهندسی ساختمانهای بتن آرمه و چاپ و نشر تز خود ، در چهاردهم مرداد ۱۳۴۴ به میهن بازگشت و در مقام استادی دانشکده فنی دانشگاه تهران به تربیت دانشجویانی پرداخت که امروزه در صدها پروژه بزرگ و کوچک عمرانی و پژوهشی وصنعتی مشغولند .
به قول خودش :”از دوران تحصیل در دانشکده تقریباً تمامی استادانم را به یاد دارم و از آنها صرف نظر از اعتقادات سیاسی و اجتماعی شان با احترام یاد می کنم . نقش آقایان مهندس خلیلی ، دکتر ریاضی ، مهندس حامی و مهندس بهنیا در شکل گرفتن شخصیت حرفه ای من بیشتر از سایر استادانم مؤثر بوده است”. خود استاد تقریباً خلاصه همه این اساتید بود .
در مقام معلمی و استادی به جامعه علمی کشور آموخت که در کلاس های درس بجز فرمول های ریاضی، می توان انسانیت و اخلاق و وطن دوستی هم به جوانان یاد داد .
دانشجویان ایشان ، روزهایی را به یاد خواهند داشت که در کنار نمرات پایان ترم ، استاد توضیحاتی در قالب طنز می نوشت از قبیل ، فلانی آشنا آورد ۹- ، فلانی سوال دو را از بهمانی تقلب کرد ۷- ، اگر تقلب هم نمی کردی باز هم قبول می شدی۱۲ ، مثلاً تقلب کرده ۵- و …
طراحی و محاسبه صدها پروژه عمرانی از قبیل ساختمان چاپخانه و ادارات مرکزی روزنامه اطلاعات ، ساختمان مرکزی بیمه تامین اجتماعی، تهیه طرح و طراحی مجتمع ماشین سازی تبریز ، مجموعه ساختمانهای دانشگاه کرمان ، بهسازی استادیوم آزادی و ساختمانهای واحد اول و دوم کارخانه سیمان صوفیان و آشیانه شماره ۳ فرودگاه مهرآباد و مشارکت در ساخت بیش از ده ها کارخانه سیمان و ۱۵۰ طرح بهسازی کوچک و بزرگ که در هریک از آنها دنیائی از ذوق و سلیقه و ابتکار و نوآوری می توان یافت از جمله خدمات ارزشمند استاد در بخشهای اجرائی بوده است .
در طول دهه های گذشته دکتر قالیبافیان در تدوین استانداردها و آئین نامه های ملی نیز مشارکتی همیشگی و موثر داشت . مشارکت در تدوین ۱۳ استاندارد ملی در موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ، ۱۹ نشریه از نشریات فنی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور از جمله آئین نامه بتن ایران ( آبا ) ، ۱۰ مبحث از مباحث مقررات ملی ساختمان و استاندارد مهارت و یک جزوه آموزشی در چارچوب صندوق کارآموزی و آئین نامه طرح و محاسبه پلها در برابر زلزله و ۵ نشریه در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن و آئین نامه ۲۸۰۰ طراحی ساختمان در برابر زلزله و دهها طرح و پژوهش و مقاله علمی و فنی از جمله فعالیت های دیگر ایشان بوده است .
تحریر ۱۸ جلد کتاب و نشریه به زبان فارسی ، ۲ کتاب به زبان فرانسه ، ۸ جزوه درسی و تألیف بیش از ۸۰ مقاله به زبانهای فارسی ، انگلیسی و فرانسه در کارنامه درخشان ایشان ، تنها بخش کوچکی از فعالیت های استاد بوده که بصورت مکتوب در آمده و البته سخنرانی های علمی ایشان که در سمینارهای مختلف ارائه را می توان به این لیست افزود .
استاد همکاری سازنده و موثری با انجمن های علمی و مهندسی داخل و خارج کشور نیز داشت و در تاسیس بسیاری از آنها نیز هیأت مؤسس بود . که از آن جمله اند. انجمن مهندسان محاسب ساختمان (۱۳۴۸) ، انجمن مهندسان ژئو تکینک ایران ، انجمن مکانیک خاک و مهندسی پی ایران (۱۳۵۱) ، کانون مهندسین فارغ التحصیل دانشکده فنی دانشگاه تهران و انجمن بتن ایران (۱۳۷۹) و در تشکل های دیگری نیز بعنوان عضو فعال و اثر گذار بوده اند مانند : کمیته بین الملی بتن CEB سابق و فدراسیون بین المللی بتن FIB فعلی از سال ۱۹۶۳ ، کانون مهندسین ایران ، جامعه مهندسان مشاور ایران و رئیس جامعه درسالهای ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹ ، کمیته ملی سدهای بزرگ ایران ، انجمن بین الملی مهندسی پل و سازه IBSE از سال ۱۹۹۲ و عضویت در نظام مهندسی ساختمان و تأسیسات ( از بدو تأسیس ) و سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران ( از بدو تأسیس ) وعضویت در اولین دوره شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور ، انجمن مهندسان راه و ساختمان ایران و انجمن مدیران فنی و حرفه ای ازجمله کانون هائی بود که اعضای قدیم و فعلی آن همواره به بودن استاد در این انجمن ها افتخار خواهند کرد . اگر چه محدودیتهائی برای قبول مسئولیت در برخی انجمن ها و سازمانهای مهندسی برای ایشان ایجاد شد و رقیبان که غرضی جز حسادت نداشتند تا حذف ایشان از سازمان مهندسی نیز پیش رفتند. اما حرف همانی بود که آقای سید محمد خاتمی به هنگام معرفی قالیبافیان از سوی فرهنگستان علوم بعنوان مهندس برجسته کشور گفته بود :”ما می دانیم که حق شما بسیار بیشتر از اینهاست اما خود شما هم می دانید که چقدر درباره شما دست ما را بسته اند “.
در کنار همه این فعالیت های حرفه ای و خدمات ارزنده به مدیریت اجرائی ، صنعتی ، علمی و دانشگاهی آنچه که ایشان را در مقام ممتازی قرار داده است ، اهتمام ایشان به تدوین نظام اخلاق مهندسی در کشور بود و دائماً به این نکته تأکید داشت ” اول انسان باش و سپس مهندس ”
دلجوئی و احوال پرسی از تمام کسانی که با استاد آشنا بودند ، خاطره ای است که هرگز از یاد دوستدارانش نمی رود چه همواره در فضائی سرشار از صمیمیت و مهر و عشق و علاقه به انسانیت و وطن دوستی به هم نشینا ن هدیه میداد . هرگاه از اومی پرسیدند حال شما خوب است “پاسخی می شنیدند ، مگر چاره دیگری هم داریم.”
جملات نغزی از ایشان برای جامعه مهند سی به یاد گار مانده است که هر چه از دوره حیات ایشان دورتر می شویم حقیقت آنرا آشکاراتر خواهیم یافت .
دانشجویان ایشان ، کلاس های درس سازه های بتن آرمه را همواره با جمله معروف ” بتن ترکیبی است از سنگدانه ، سیمان ، آب و اندکی شعور” شروع و به پایان رسانده اند و این همان است که پروفسور نویل در ابتدای کتا ب تکنولوژی بتن آن را به گونه ای دیگر بعنوان خلاصه دانش بتن بیان کرده است . ” بتن خوب ترکیبی است از سنگدانه ، سیمان و آب و بتن بد نیز ترکیبی است از سنگدانه ، سیمان و آب و تنها تفاوت این دو دانش فنی است که در ساخت بتن خوب بکار رفته است “. صداقت و سلامت وپایبندی به ارزشهای اخلاقی و عشق وعلاقه به میهن و پاسداشت ادبیات فارسی که اکثر کلاس های درس و سخنرانی ها ی خود را با بیانی شیوا و دلنشین بیان می کرد از دیگر ویژگیهای ایشان بود که صدای گرمش همواره در یاد ها خواهد ماند .
آنچه که در این اواخر بیش از مسائل فنی وعلمی ذهن استاد را به خود مشغول کرده بود ، تدوین منشور اخلاقی برای جامعه مهندسی بودو خود متنی را تحت عنوان” سوگند نامه مهندسان” تدوین کرده بود که در واقع وصیت نامه حرفه ای ایشان است .
ارتقاء نظام آموزشی کشور در حوزه مهندسی – بخصوص مهندسی عمران – دغدغه ای بود که از سالهای آغازین تدریس در دانشگاه همواره بدان تأکید داشت ” دانشگاه نباید همانند مدرسه اداره شود”.
میهمان همیشگی قبل و بعد از انقلاب مراسم ۱۶ آذر در دانشکده فنی بود و گاه با یادآوری خاطرات آن دوران ، شور وشعفی مضاعف به دانشجویانی می داد که کلاس های خود را به احترام شهیدان آن روز تعطیل می کردند.
با احمد قندچی چهار سال همکلاس بود ، با مصطفی بزرگ نیا هم محل و دوست و با آذر (مهدی) شریعت رضوی هم تنها چند ماه بود که آشنا شده بود اما در طول همین مدت بسیار صمیمی شده بودند .
واین اواخر که یادی از گذشته دانشکده فنی داشت ، می گفت: احترام به حرفه مهندسی در دانشکده کم و بیش خدشه دار شده و با اقدامهای غیر فنی وغیراصولی به دانشجویان بد آموزی می شود. مهندسان ، پیاده نظام بشریت اند و باید راه را برای حرکت جوامع به جلو باز کنند . کسانی که به تحصیلات دانشگاهی می پردازند باید به رسالت خود آگاه باشند و متعهدانه به کار بپردازند و در عین آنکه برای تامین شرایط بهتر زندگی و کار دیگران تلاش می کنند خود را هم فراموش نکنند ، زیاده خواه نباشند و انتظار قدر شناسی هم نداشته باشند.
ما به این مملکت مدیونیم زیرا برای ایجاد تمام امکاناتش ، فرد فرد ملت زحمت کشیده اند . من مخالفتی با رفتن ندارم ، چرا که شهروندی ام معتقد به اعلامیه جهانی حقوق بشر که بند اول آن ، آزادی انسان را در انتخاب محل زندگی اش ضمانت میکند . پس اینکه کجا زندگی می کنید مسئله ایست شخصی . اما اگر رفتیم ، آنها حق دارند به ما به چشم غریبه نگاه کنند . چراکه رفته ایم تا از امکانات آنان سوء استفاده کنیم . شاید بگویند که امروز شرایط در اینجا بسیارسخت است . به یاد داشته باشیم : در فرانسه ، ژاندارک را که ناجی مملکت بود سوزاندند . دیدیم که ماندند و فرانسه را درست کردند.
جامعه مهندسی عمران کشورهمواره خود را مدیون زحمات ایشان می داند و یادش را همواره گرامی خواهد داشت . خدمات ایشان هرگز از یاد ایران و ایرانی فراموش نخواهد شد .

منبع: سیویلتکت